ks. dr Leszek Poleszak SCJ
I. Historia Wyższego Seminarium Misyjnego Księży Sercanów w Stadnikach
1. Początki domu zakonnego w Stadnikach
Pierwsza możliwość osiedlenia się Księży Sercanów w Stadnikach pojawiła się pod koniec 1928 r. Ks. Kazimierz Wiecheć otrzymał wówczas propozycję darowizny, w skład której wchodził dom wraz z zabudowaniami gospodarczymi, ogród i grunty rolne. Ofiarodawcą był Wojciech Michalik, ojciec ks. Stanisława Michalika, sercanina. Mimo tego, że Rada Generalna wyraziła zgodę na przyjęcie darowizny i przyznała sumę 10 tysięcy lirów dla rodziny ofiarodawców, darowizna nie doszła do skutku z powodu palącej potrzeby budowy domu i kaplicy w Krakowie-Płaszowie oraz niedoboru personelu, który mógłby zrealizować plan osiedlenia się Sercanów w Stadnikach.
Klerycy sercańscy po raz pierwszy pojawili się w Stadnikach na wakacjach 1940 r. Zostały one zaplanowane przez ks. Michała Wietechę. Na stałe Sercanie przybyli do Stadnik 22 maja 1944 r. Była to ośmioosobowa grupa nowicjuszy wraz z Mistrzem Nowicjatu ks. Władysławem Majką i br. Paschalisem Świdrem – kucharzem. Musieli oni opuścić dom macierzysty w Krakowie w związku z częściowym jego zajęciem przez Niemców. W marcu 1944 r. utworzono w nim bowiem koszary kolumny transportowej armii niemieckiej. Po przybyciu z Krakowa-Płaszowa nowicjusze zamieszkali w dworku państwa Michalików, który został przystosowany dla potrzeb Nowicjatu. Pierwsza profesja tej grupy nowicjuszy miała miejsce 25 marca 1945 r.
Właściwy dom nowego Nowicjatu rozpoczęto budować na dziedzicznym gruncie ks. Stanisława Michalika i br. Antoniego Szewca, w pobliżu domu państwa Michalików. Dekret Kurii Metropolitalnej w Krakowie zezwalający na erygowanie nowej placówki sercańskiej wystawiono dnia 19 września 1946 r. Pierwszą czynność budowlaną – kopanie studni – rozpoczęto 10 kwietnia 1947 r. Teren pod budowę domu nowicjackiego i kościoła został poświęcony przez ks. Michała Wietechę, inicjatora budowy, w dniu 10 czerwca 1947 r. Pomimo wielu niedogodności budowa przebiegała sprawnie. Już 14 sierpnia 1948 r. dokonano przeniesienia domu nowicjackiego a następnego dnia, w Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, odbył się skromny ingres pierwszego rektora domu stadnickiego, ks. Adama Gąsiorka. Poświęcenia nowowybudowanego kościoła dokonał ks. prałat Stanisław Mazanek z Krakowa, w niedzielę 19 września 1948 r. W dniu 1 marca 1951 r. utworzono w Stadnikach niezależną parafię, której pierwszym proboszczem został ks. Czesław Kunda a wikariuszem ks. Dionizy Bucki.
Rektorzy domu stadnickiego:
1. ks. Adam Gąsiorek 1948-1950
2. ks. Stefan Kierpiec 1950-1953
3. ks. Stanisław Sidełko 1953-1954
1954-1956 – dom zajęty przez władze państwowe
4. ks. Karol Rudzok 1956-1958
5. ks. Roman Kubina 1958-1960
6. ks. Władysław Majka 1960-1963
7. ks. Adolf Janczak 1963-1966
8. ks. Józef Nawieśniak 1966-1969
9. ks. Adam Włoch 1969-1971
10. ks. Stanisław Jarzyna 1971-1978
11. ks. Adolf Janczak 1978-1984
12. ks. Czesław Konior 1984-1990
13. ks. Józef Wróbel 1990-1993
14. ks. Eugeniusz Ziemann 1993-1999
15. ks. Jan Strzałka 1999-2008
16. ks. Artur Sanecki 2008-2010
17. ks. Robert Ptak 07.03.2010 – 2016
18. ks. Leszek Poleszak 2016-2022
19. ks. Dariusz Salamon od 2022
Proboszczowie parafii w Stadnikach:
1. ks. Czesław Kunda 1951-1957
2. ks. Tadeusz Wietecha 1957-1963
3. ks. Czesław Szortyka 1963-1966
4. ks. Stanisław Dadej 1966-1972
5. ks. Antoni Kotlarczyk 1972-1977
6. ks. Zbigniew Letkiewicz 1977-1981
7. ks. Antoni Sławiński 1981-1984
8. ks. Ludwik Heller 1984-1985
9. ks. Władysław Zięba 1985-1989
10. ks. Kazimierz Kowalczyk 1989-1995
11. ks. Stanisław Jaskuła 1995-2004
12. ks. Mariusz Tomaka 2004-2013
13. ks. Jan Romanek 2013-2015
14. ks. Kazimierz Lewandowski 2015-2021
15. ks. Dariusz Lewczak od 2021
W dniu 31 lipca 1954 r., po pięciodniowych przygotowaniach, nastąpiła likwidacja domu zakonnego w Stadnikach przez władze świeckie w ramach szeroko zakrojonej akcji, skierowanej przeciwko zgromadzeniom zakonnym w Polsce. Klerycy, księża oraz cały dobytek został wywieziony do domu macierzystego w Krakowie-Płaszowie. W Stadnikach pozostali jedynie proboszcz – ks. Czesław Kunda, wikariusz – ks. Dionizy Bucki oraz kościelny – br. Alojzy Żurek. W miejsce zakonników przesiedlono Siostry Służebniczki Najświętszej Maryi Panny ze Śląska Opolskiego. Budynki klasztoru odzyskano dopiero 6 grudnia 1956 r. W tym dniu dotarł do Stadnik pierwszy samochód z klerykami sercańskimi z Tyńca. Na czele nowej wspólnoty seminaryjnej stanął ks. Karol Rudzok.
2. Studium Teologiczne
Polscy Sercanie początkowo studiowali teologię i filozofię we Włoszech i we Francji. Po zakończeniu drugiej wojny światowej grupa kleryków uczestniczyła w wykładach u Ojców Franciszkanów. Natomiast od września 1949 r. inna grupa kleryków korzystała z wykładów w seminarium diecezjalnym w Tarnowie. Alumni zaś mieszkali w nowo zakupionym domu przy ul. Rogoyskiego 12 (dziś 16), do którego przenieśli się z Krakowa-Płaszowa 17 lipca 1949 roku. Niestety, nie był to dom przystosowany do ówczesnych potrzeb: brakowało ogrodu, korzystano jedynie z podwórka, było ciasno, brakowało odpowiedniej ilości łazienek. Pierwszym rektorem scholastykatu w Tarnowie został mianowany w dniu 29 czerwca 1949 r. ks. Jan Bem.
Od czasu zabrania przez władze państwowe domu w Stadnikach w 1954 r., kolejna grupa alumnów zaczęła uczęszczać na studia filozoficzno-teologiczne do seminarium Ojców Dominikanów w Krakowie. W związku z likwidacją przez władze państwowe małego seminarium w Krakowie-Płaszowie, gościny Sercanom udzielili Benedyktyni z Tyńca.
Studium Teologiczne dla Prowincji Polskiej Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego zostało erygowane dnia 8 października 1956 r. przez Księdza Prowincjała Jana Bema. Decyzję tę podjęto uchwałą Rady Prowincjalnej z dnia 20 maja 1956 r. Jego siedzibą stał się dom macierzysty w Krakowie przy ul. Saskiej 2. Rektorem Studium został ks. Franciszek Solak, prefektem ks. Stanisław Nagy a sekretarzem ks. Adam Włoch. Pierwszy rok akademicki rozpoczął się 8 października 1956 r.
Początkowo borykano się z dużymi trudnościami związanymi ze zorganizowaniem potrzebnej kadry naukowej. Większość wykładowców pochodziła spoza Zgromadzenia. Innym problemem była również konieczność zgromadzenia kleryków rozproszonych po różnych seminariach, do których dotychczas uczęszczali i umieszczenie ich w domu macierzystym. W pierwszych latach działalności Studium nauka trwała w nim 5 lat. Od 1959 r. studia skrócono do 4 lat, w związku ze zorganizowanym w Studium Międzyzakonnym Ojców Franciszkanów w Krakowie Tirocinium pastorale, które odtąd miało stanowić piąty rok studiów teologicznych. W tym samym roku opracowano również nowy regulamin egzaminów dla Studium Teologicznego. W lutym 1960 r. Studium Teologiczne zostało przeniesione do Stadnik ze względu na obawę utraty domu stadnickiego.
Program nauczania został oparty na Ratio Generalis Studiorum i uzupełniony programami czołowych seminariów diecezjalnych w Polsce. Egzaminy organizowane były na koniec każdego semestru. Z zasadniczych przedmiotów teologicznych obowiązywały egzaminy całościowe, tzw. rigoroza.
3. Studium Filozoficzne
Decyzja o erygowaniu Studium Filozoficznego została podjęta uchwałą Rady Prowincjalnej z dnia 14 września 1960 r. Zostało ono powołane do życia w dniu 25 września 1960 r. a jego pierwszą siedzibą był dom zakonny w Krakowie-Płaszowie. Dekret erekcyjny podpisał ks. Stanisław Sidełko, pełniący urząd Przełożonego Prowincji.
Działalność Studium Filozoficznego opierała się na Konstytucji Apostolskiej Sedes Sapientiae, Ratio studiorum generalis oraz tworzonym w tym czasie Ratio studiorum provincialis. Studia trwały dwa lata. Ilość godzin wszystkich przedmiotów na poszczególnych rocznikach wahała się w granicach 23-25 godzin. Na 46 godzin wykładowych przypadało 27 godzin przedmiotów filozoficznych. Obok egzaminów półrocznych i końcowo-rocznych został wprowadzony tzw. egzamin maturyczny z całości filozofii. Miał on miejsce po ukończeniu bieżących egzaminów drugiego roku. Materiał egzaminacyjny stanowiło 45 tez z zasadniczych przedmiotów filozoficznych: 9 z metafizyki, 6 z teorii poznania, 6 z kosmologii, 6 z teodycei, 6 z psychologii racjonalnej, 6 z etyki, 6 z logiki i 6 z metodologii. Alumni drugiego roku filozofii musieli do 30 kwietnia złożyć pracę proseminaryjną z metafizyki. Studenci pierwszego roku natomiast mieli przygotować wypracowanie (tzw. klauzurówkę) z jednego z przedmiotów filozoficznych. Oprócz tego wszyscy studenci zdawali lekturę uzupełniającą z historii filozofii. W Studium Filozoficznym wykładano także języki obce: łacinę, francuski i niemiecki. Uzupełnienie studiów stanowiły również systematycznie organizowane referaty profesorów z innych uczelni, zwłaszcza z KUL-u, dotyczące filozofii i dziedzin pokrewnych. Poważną niedogodnością w funkcjonowaniu Studium był brak dobrze zorganizowanej biblioteki i niewystarczająca ilość książek z wykładanych materii. W ciągu pierwszego pięciolecia w Studium uczestniczyło 44 studentów, z czego 30 zdało egzamin maturyczny.
Pierwszym rektorem Studium Filozoficznego był ks. Wiktor Kubina. Kadrę profesorską w większości stanowili wykładowcy z naszego Zgromadzenia. Obok nich wykłady prowadziło także czterech Jezuitów i jeden Franciszkanin. Rozbicie studiów filozoficznych i teologicznych w dwóch oddzielnych ośrodkach było uciążliwe. Wiązało się to z koniecznością prowadzenia dwóch niezależnych centrów studiów i powodowało trudności w przeżywaniu życia braterskiego we wspólnocie. W takich okolicznościach zaczęła dojrzewać myśl o połączeniu Studium Teologicznego ze Studium Filozoficznym.
4. Połączenie Studium Teologicznego i Studium Filozoficznego
Połączenie Studium Teologicznego ze Studium Filozoficznym i umieszczenie ich w Stadnikach zostało poprzedzone szerokimi przygotowaniami. Podstawę prawną stanowiła Konstytucja Apostolska Sedes Sapientiae, która regulowała normy dotyczące wychowania i formacji intelektualnej alumnów seminariów duchownych. Przygotowania do umieszczenia w jednym miejscu obu ośrodków naukowo-formacyjnych trwały niemal rok. Przyczyną niezmiernie ważną, mobilizującą do ich połączenia, stała się konieczność lepszego zasiedlenia domu w Stadnikach, by nie dopuścić do ingerencji władzy świeckiej w związku z prawem, które wówczas obowiązywało. Dodatkowym bodźcem stały się także Instrukcje Powizytacyjne Wizytatora Generalnego ks. Augustyna Ruttensa z sierpnia 1963 r. Ostateczna decyzja zapadła na posiedzeniu Rady Prowincjalnej w dniu 28 sierpnia 1964 r. Studium Filozoficzne znajdujące się do tej pory w Krakowie zostało przeniesione do Stadnik i w ten sposób utworzono Studium Filozoficzno-Teologiczne, które z czasem zmieniło nazwę na Wyższe Seminarium Misyjne Księży Sercanów. Początkowo obydwa Studia Filozofii i Teologii zachowały swoją niezależność i swoich prefektów. W dniu 18 września 1964 r. ks. Romuald Skowronek, pełniący funkcję Prowincjała, wystosował do Kuratorium w Krakowie informujące o tymczasowym przeniesieniu Studium Filozoficznego z Krakowa-Płaszowa do Stadnik.
Uroczysta inauguracja roku akademickiego 1964/65 po połączeniu Studium Filozoficznego i Teologicznego miała miejsce 21 września 1964 r. Mszę św. na inaugurację roku akademickiego sprawował bp Julian Groblicki. W Sprawozdaniu z działalności Studium Teologicznego w Stadnikach przygotowanym na uroczystą inaugurację roku podano, iż na liście dotychczasowych alumnów znajdowało się 68 osób, z czego 39 otrzymało już święcenia kapłańskie a 8 opuściło Studium. Sprawozdanie z organizacji Wyższego Seminarium Duchownego Księży Najświętszego Serca Jezusowego w roku szkolnym 1964/65 przesłane do Kuratorium w Krakowie podaje, iż liczba wszystkich studentów w pierwszym roku wspólnej działalności Studium Teologicznego i Filozoficznego wynosi 38 osób.
Po połączeniu obu instytucji naukowych warunki studiów zdecydowanie się polepszyły. Kadrę naukową stanowiło 39 wykładowców, w tym 21 spoza Zgromadzenia. Wciąż pozostawał problem konieczności dojazdów i dowożenia profesorów z Krakowa, Tarnowa i Bochni. Wśród dostrzeganych braków wymieniano niedobór podręczników do przedmiotów pomocniczych teologii oraz podstawowych lektur teologicznych, zwłaszcza w językach obcych. Te braki zmuszały do pisania skryptów. Dwa razy w roku organizowane były konferencje profesorskie dla wszystkich, natomiast 2-4 razy w roku konferencje w mniejszym gronie, w których brali udział wyłącznie wykładowcy ze Zgromadzenia.
5. Współpraca naukowa z Papieską Akademią Teologiczną
Uprzedzając zalecenia Komisji Episkopatu Polski do Spraw Nauki Katolickiej, które dotyczyły ugruntowania charakteru akademickiego studiów w wyższych seminariach duchownych w Polsce, Papieski Wydział Teologiczny w Krakowie zawarł umowę o współpracy naukowej z kilkoma wyższymi seminariami duchownymi diecezjalnymi i zakonnymi. Wśród nich znalazło się także Wyższe Seminarium Misyjne Księży Sercanów w Stadnikach. Podpisanie umowy nastąpiło dnia 23 września 1980 r. podczas uroczystej inauguracji roku akademickiego, która zbiegła się z jubileuszem 25-lecia Seminarium. Wykład inauguracyjny pt. Chrześcijaństwo a kultura w ujęciu Jana Pawła II wygłosił ówczesny dziekan Papieskiego Wydziału Teologicznego ks. prof. dr hab. Marian Jaworski, zaś Mszy św. przewodniczył kard. Franciszek Macharski.
Istota współpracy polega na tym, że studenci Seminarium mogą przygotowywać na seminariach naukowych u swoich profesorów prace magisterskie, które po zaakceptowaniu przez promotora są przedstawiane Papieskiemu Wydziałowi Teologicznemu, który wyznacza recenzenta do jej oceny. W przypadku pozytywnej oceny, studenci przystępują do egzaminu z określonego materiału i po pomyślnym jego zaliczeniu otrzymują ze strony Papieskiego Wydziału Teologicznego stopień magistra.
Współpraca naukowa z Papieską Akademią Teologiczną w Krakowie przejawia się także w korzystaniu z kadry profesorskiej czy choćby możliwości korzystania z jej zbiorów bibliotecznych. Każdego roku przedstawiciele Akademii są również obecni na uroczystych inauguracjach roku akademickiego oraz egzaminach magisterskich.
W 1996 r. dokonano przedłużenia umowy o afiliacji Seminarium do Papieskiej Akademii Teologicznej.
6. Wizytacje kanoniczne
W Wyższym Seminarium Misyjnym Księży Sercanów dokonywano wielokrotnie wizytacji Przełożonego Prowincji. Zwykle miały one miejsce przy okazji dorocznych wizytacji domu zakonnego. W 1963 r. w Studium Teologicznym w Stadnikach miała miejsce wizytacja Wizytatora Generalnego ks. Augustyna Ruttensa.
Pierwsza wizytacja kanoniczna w ówczesnym Studium Teologicznym została zapowiedziana Dekretem Prymasa Polski Stefana Kardynała Wyszyńskiego z dnia 15 lutego 1964 r. Miała być ona przeprowadzona przez ks. Infułata Wietrzykowskigo z Poznania i dotyczyła zbadania czy w seminarium zostały wprowadzone w życie przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego, zarządzenia Konstytucji Apostolskiej Sedes Sapientiae i dołączonych do niej Statutów Generalnych z dnia 31 maja 1956 r. oraz Dekretu Świętej Kongregacji dla Spraw Zakonnych Sancta Congregatio z dnia 7 lipca 1956 r.
Przeprowadzenie wizytacji było poprzedzone przygotowaniem, na które składało się między innymi wypełnienie Podręcznego kwestionariusza dla Księży Wizytatorów Niższych i Wyższych Zakonnych Seminariów Duchownych w Polsce. Obowiązkiem tym były objęte wszystkie seminaria, także wyjęte z ogólnego prawa kościelnego i posiadające przywileje.
Z powodu złego stanu zdrowia Wizytatora wizytacja w Seminarium nie doszła jednak do skutku.
W maju 1992 r. miała miejsce wizytacja kanoniczna, której celem było przygotowanie relacji o stanie polskich seminariów duchownych dla Stolicy Apostolskiej. Wizytację przeprowadził ks. abp Damian Zimoń i ks. prof. Eugeniusz Weron SAC. Objęła ona następujące elementy programu: Msza św., spotkanie z zarządem seminarium, wykładowcami i klerykami. Na zakończenie wizytacji został przygotowany protokół powizytacyjny, który przekazano Prowincji Polskiej za pośrednictwem Przełożonego Generalnego ks. Virginio Bressanellego. Zawierał on pozytywny wynik wizytacji. Stwierdzono w nim, że wykładowcy, „którzy w dużej części przynależą do Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego, wykazują pełną skuteczność dydaktyczną i naukową, która rozciąga się w poszczególnych przypadkach także i na ważne ośrodki studiów kościelnych w Polsce. Poziom wykładów jest więc dość wysoki, dając studentom nie tylko zdrową doktrynę Kościoła powszechnego, lecz także orientację w kierunku badań naukowych poprzez specjalistyczne seminaria naukowe”.
7. Relacje z władzami świeckimi
W latach powojennych władze państwowe zaczęły coraz bardziej utrudniać funkcjonowanie i działalność szkół niepublicznych, kierując swoją uwagę w znaczącej mierze zwłaszcza na wyższe seminaria duchowne, diecezjalne i zakonne oraz szkoły prywatne, prowadzone przez środowiska kościelne. 12 października 1959 r. Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz wystosował pismo do Episkopatu Polski w sprawie nadzoru państwa nad niepaństwowymi zakładami nauczania. Powołano się w nim na ustawę z 11 marca 1932 r. o prywatnych szkołach oraz zakładach naukowych i wychowawczych, i na jej podstawie zarządzono kontrole, które od tej pory miały obejmować także Seminarium Księży Sercanów w Stadnikach. Jako przyczynę podano zupełną swobodę kształcenia i wychowywania kandydatów do stanu duchownego, która prowadziła do budzenia w wychowankach negatywnych postaw społecznych. W związku z tym pismem Minister Oświaty wydał zarządzenie, w którym zalecono kuratoriom okręgów szkolnych i Wydziałom do Spraw Wyznań Prezydiów Wojewódzkich Rad Narodowych objąć nadzorem niższe i wyższe diecezjalne oraz zakonne seminaria duchowne. Zarządzono również wizytacje seminariów duchownych oraz sporządzanie zarządzeń powizytacyjnych i orzeczeń, które miały być przekazywane do wykonania kierownikom nadzorowanych seminariów lub ich właścicielom. Władze seminariów duchownych miały także przekazywać do kuratoriów na specjalnych formularzach Sprawozdania z organizacji roku szkolnego oraz Projektowany podział zajęć.
Takie postępowanie władz państwowych spowodowało liczne protesty Prymasa Polski i poszczególnych biskupów. Protesty te jednak nie przyniosły efektu w postaci zmiany polityki rządu w tym względzie. W praktyce zarządzenie to realizowano poprzez organizowanie wizytacji w seminariach oraz konieczność sporządzania sprawozdań z organizacji seminarium duchownego oraz projektowanego podziału zajęć, które miały być przesłane do kuratoriów w swoich okręgach. Konsekwencją takich represji były również kontrole bibliotek seminaryjnych, z których jedna miała miejsce w Stadnikach 22 sierpnia 1960 r. W czasie jej trwania dokonano konfiskaty 68 pozycji książkowych.
W sprawie wizytacji zarządzonych przez kuratorium istnieje dokument z Kurii Prowincjalnej z dnia 17 maja 1966 r. powołujący się na pismo z Wydziału Spraw Zakonnych przy Sekretariacie Prymasa Polski, w którym wyraźnie przypomniano, iż na mocy uchwały Episkopatu z dnia 8 maja 1966 r. uprawnionym do wizytacji seminariów duchownych jest wyłącznie ordynariusz miejsca lub wyższy przełożony zakonny. Dokument określa również sposoby postępowania rektorów seminariów w przypadku zamiaru przeprowadzenia wizytacji przez władze świeckie.
Zarządzenie Ministra Oświaty było realizowane w różny sposób. Władze świeckie starały się posuwać coraz dalej dążąc do wizytowania wykładanych przedmiotów i do udziału w komisjach egzaminów końcowych. Władze Seminarium, choć uprzejme i grzeczne, zawsze podkreślały swoje negatywne nastawienie do wizytacji. Przez kilka lat nie dopuszczono do wizytacji przedmiotów wykładanych, jedynie w roku akademickim 1963/64 pozwolono na wizytację wykładów śpiewu kościelnego i łaciny (podobnie jak to miało miejsce tego roku w innych seminariach). Rokrocznie przesyłano także do kuratorium sprawozdania z organizacji roku szkolnego z wyjątkiem roku 1964/65, kiedy to władze świeckie dokonały istotnych zmian w nadesłanych formularzach, godzących w suwerenność seminariów duchownych.
II. Studia i formacja w Wyższym Seminarium Misyjnym Księży Sercanów
1. Dokumenty dotyczące formacji intelektualnej alumnów
Prace nad zorganizowaniem studiów w Prowincji zaczęto właściwie jeszcze przed jej powstaniem. Systematycznie kształtował się także zarys dokumentów, które były niezbędne do funkcjonowania powstałych z biegiem czasu Niższego Seminarium oraz Studium Teologicznego i Studium Filozoficznego.
W roku 1959 r. dla szczegółowego określenia zasad studiów i formacji intelektualnej zatwierdzony został Regulamin egzaminów dla Studium Teologicznego Księży Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie. Określone w nim zostały rodzaje egzaminów, egzaminatorzy, sposób ustalania daty, przebieg egzaminów, oceny i inne szczegółowe dane regulujące przebieg studiów.
Statut Studium Teologicznego Księży Sercanów w Polsce sporządzony dla państwowych władz szkolnych został opracowany w 1960 r.. Określono w nim stan prawny i charakter Studium Teologicznego, lokalizację i stan majątkowy, zarząd, przepisy dotyczące wykładowców, rady pedagogicznej, alumnów, toku nauczania, egzaminów, wakacji i dni wolnych od nauki. Dołączono do niego także Regulamin egzaminów. W 1961 r. powstał projekt Prowincjalnego Regulaminu Studiów określający zasady studiów średnich, filozoficznych i teologicznych. Uwzględniono tam także Studium „Pastoralne” zawierające w sobie Tirocinium Pastoralne, trwające przynajmniej jeden rok po studiach teologicznych i przygotowujące do pracy duszpasterskiej, a także egzaminy dla młodych księży składane przez pięć lat po święceniach. Na posiedzeniu Rady Prowincjalnej 17 sierpnia 1961 r. zatwierdzono również Regulamin Prefekta Studium. W tym roku także ustalono wzory druków: Testimonium (protokoły egzaminacyjne), Testimonium de Theologiae sacra Studiis peractis oraz Acta personalia.
Obecnie studia w Wyższym Seminarium Misyjnym Księży Sercanów odbywają się według Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia, zatwierdzonego przez Kongregację ds. Wychowania Katolickiego 26 sierpnia 1999 r.wraz z Ratio studiorum. Zgromadzeniowymi dokumentami dotyczącymi formacji i studiów seminaryjnych są Ratio formationis generalis oraz Ratio formationis provincialis. Na podstawie tych dokumentów, zwłaszcza nowego Ratio studiorum, został opracowany Program dydaktyczny. Seminarium kieruje się także wewnętrznym Statusem Wykładowcy Wyższego Seminarium Misyjnego Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego.
2. Przebieg formacji podstawowej w Seminarium
Istotę formacji intelektualnej w Seminarium stanowi osiągnięcie wymaganej wiedzy filozoficzno-teologicznej dotyczącej Boga, człowieka i świata – niezbędnej do pełnienia misji kapłańskiej i skutecznego apostolstwa. Według Pastores dabo vobis winna być ona wielostronna, pełna i pogłębiona oraz odpowiadać dynamizmowi ewangelicznemu w kontekście nieustannie zmieniających się form kulturowych. Całość formacji seminaryjnej została tak ukształtowana, aby ogarnąć formację intelektualną, ludzką, duchową i kapłańsko-duszpasterską.
Celem formacji ludzkiej alumnów jest doprowadzenie do pełnej integralności ludzkiej osobowości w aspekcie emocjonalnym, wolitywnym i kultury bycia, a także wyrobienie poczucia odpowiedzialności za Kościół i Zgromadzenie. Formacja duchowa i zakonna (sercańska) jest nakierowana na rozwój wszystkich elementów życia konsekrowanego: jedność z Bogiem, pogłębienie i praktyka ślubów zakonnych oraz dążenie do pełnej integracji w życiu wspólnotowym, zgodnie z charyzmatem Założyciela. Formacja kapłańsko-duszpasterska (zwana inaczej pastoralną) prowadzi do nabycia odpowiednich sprawności intelektualno-duchowych i pastoralnych niezbędnych do skutecznego przepowiadania Ewangelii. Formacja intelektualna koncentruje się na pogłębionym studium filozofii i teologii, które ma za zadanie przygotowanie odpowiednich i światłych pasterzy, zdolnych prowadzić powierzone im wspólnoty w duchu prawdziwej i zdrowej nauki.
Formacja w Seminarium trwa przynajmniej sześć lat. W jej skład wchodzą dwa lata studiów filozoficznych i cztery lata studiów teologicznych. W czasie formacji alumni przygotowują się również do przyjęcia posług lektora i akolity oraz do złożenia profesji wieczystej i przyjęcia święceń diakonatu. Ukoronowaniem formacji seminaryjnej są święcenia kapłańskie.
W Seminarium prowadzone są seminaria naukowe z następujących dyscyplin: Pismo św. Starego i Nowego Testamentu, teologia fundamentalna, teologia dogmatyczna, teologia moralna, teologia życia wewnętrznego, historia Kościoła, katolicka nauka społeczna, historia sztuki sakralnej i prawo kanoniczne. Alumni uczestniczą również w lektoratach języków nowożytnych: języka angielskiego, francuskiego i niemieckiego. Od kilku lat są również organizowane zagraniczne kursy językowe we Francji, Anglii, Niemczech i Irlandii. W roku 1994 podczas wakacji letnich został zorganizowany po raz pierwszy kurs języka angielskiego, przeprowadzony przez amerykańską organizację Ochotnicy Ziemi (Global Volunteers). Od roku 2000 przy współpracy ze szkołą British Council organizowany jest trzytygodniowy kurs języka angielskiego prowadzony przez angielskiego wykładowcę. Klerycy uczestniczą także w dodatkowych zajęciach śpiewu oraz chóru.
Do zwyczajnej działalności naukowej Seminarium zaliczają się liczne sympozja naukowe, udział alumnów w sympozjach organizowanych poza Seminarium, panele naukowe, wykłady nadzwyczajne, praktyka diakońska w parafiach. Ponadto, alumni przygotowują specjalne programy w związku z Tygodniem Misyjnym, Tygodniem Modlitw o Powołania Kapłańskie i Zakonne, Tygodniem Modlitw o Zjednoczenie Chrześcijan itd.
W przygotowanie do dojrzałego przeżywania życia zakonnego wpisują się znacząco coroczne rekolekcje, organizowane dla wszystkich alumnów. Przed ślubami wieczystymi kandydaci do ich złożenia odbywają także specjalny kurs formacyjny w La Capelle, gdzie mogą pogłębić duchowość Zgromadzenia oraz doświadczyć jego powszechności. Zgodnie z tradycją, w pierwszych dniach roku akademickiego klerycy biorą udział w pielgrzymce do Kalwarii Zebrzydowskiej.
Całość zagadnień dydaktycznych, jakie mają miejsce podczas roku akademickiego nie składa się jednak na pełny obraz życia seminaryjnego. Formacja naukowa i intelektualna nie stanowi bowiem wyłącznego i jedynego członu formacji seminaryjnej. Obok wymienionych jej aspektów istnieje jeszcze wiele innych, które mają za zadanie wpłynąć na pełny rozwój osoby i przygotować ją do aktywnego i owocnego zaangażowania we wspólnocie Kościoła. Służą temu przede wszystkim liczne grupy zainteresowań, szeroka działalność pozanaukowa Seminarium oraz możliwość czynnego zaangażowania się w życie społeczności lokalnej.
W czasie roku akademickiego oraz w okresie wakacji alumni mają możliwość uczestniczenia w wielu kursach formacyjnych i innych zaangażowaniach czy praktykach, które mają na celu praktyczne wykorzystanie zdobytej wiedzy oraz pogłębienie swoich umiejętności w pracy duszpasterskiej. Wśród tych zaangażowań należy wymienić następujące: udział w pielgrzymce radomskiej na Jasną Górę, w kursach dla wychowawców kolonijnych, zaangażowanie w organizację Sercańskich Dni Młodych w Pliszczynie, udział w Dniach Młodzieży w Raszkowie w Mołdawii, uczestnictwo w Kongresie Osób Konsekrowanych w Częstochowie, posługa osobom starszym i chorym z Domu Pomocy Społecznej przy parafii św. Jadwigi, praktyki duszpasterskie, uczestnictwo w oazach, grupach apostolskich, praca z ludźmi chorymi i wiele innych.
W celu lepszego przystosowania do pracy z osobami wymagającymi specjalnej troski, w roku akademickim 1988/1989 zorganizowane zostały zajęcia języka migowego. Ich pogłębieniem były spotkania z ks. prał. J. Bryłą na temat duszpasterstwa specjalistycznego dla głuchoniemych i niepełnosprawnych.
Niekiedy pomoc alumnów była wykorzystywana w czasie wakacji do rozbudowy i przystosowania niektórych domów Prowincji Polskiej (np. Seminarium w Stadnikach, Stopnica, Lublin).
3. Rektor Seminarium i inne osoby odpowiedzialne za formację
Bezpośrednia odpowiedzialność za formację we wspólnocie seminaryjnej spoczywa na Rektorze i jego współpracownikach: magistrze, ojcu duchownym i prefekcie studiów, chociaż cała wspólnota pośrednio uczestniczy w tym dziele. Rektor Seminarium koordynuje i animuje wspólnotę, określa kierunek wychowawczy w Seminarium i troszczy się o jego realizację. Istotną pomocą dla Rektora, w trosce o wychowanie alumnów, jest magister kleryków, który sprawuje bezpośrednią opiekę nad alumnami. Niezbędną posługę w całokształcie formacji seminaryjnej pełnią ojcowie duchowni i spowiednicy, których zadaniem jest troska o właściwy rozwój duchowy kleryków i ich dojrzałość wewnętrzną.
Odpowiedzialnym za organizację nauczania w Seminarium jest prefekt studiów. Troszczy się on o to, by materiał wykładany był zgodny z obowiązującym Ratio studiorum, ustala harmonogram zajęć i terminy egzaminów, organizuje sympozja naukowe, zwołuje Konferencję Profesorską.
4. Wykładowcy
W początkowych latach Studium Teologicznego i Studium Filozoficznego Prowincja Polska Księży Sercanów borykała się z problemem zorganizowania odpowiedniej kadry profesorskiej. Wielu wykładowców musiało dojeżdżać z wykładami z innych seminariów. W latach 1956-1965 wykłady prowadziło tylko 18 wykładowców ze Zgromadzenia, natomiast 21 spoza. W tym okresie nie było także możliwości kształcenia się poza granicami kraju. Większość profesorów zdobywała swoje stopnie naukowe i tytuły w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie.
Obecnie wykładowcami Seminarium są członkowie Prowincji oraz wykładowcy z innych ośrodkach naukowych, takich jak: Katolicki Uniwersytet Lubelski w Lublinie, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie, Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, Instytut Teologiczny w Częstochowie i innych. Dorobek naukowy kadry naukowej Seminarium jest publikowany w Roczniku seminaryjnym wydawanym od 2001 r.
Wśród wielu wybitnych wykładowców Wyższego Seminarium Misyjnego Księży Sercanów znajdują się między innymi: ks. Ignacy Różyczki, ks. Julian Groblicki, ks. Stanisław Nagy, ks. Marian Jaworski, ks. Tadeusz Ryłko, ks. Józef Wróbel, ks. Jan Kowalski, ks. Jan Andrzej Kłoczowski, Stanisław Grygiel.
5. Alumni
Pierwszy rok akademicki 1964/65 w Wyższym Seminarium Misyjnym Księży Sercanów rozpoczęła grupa 19 kleryków, w tym 4 na pierwszym roku. Liczba alumnów zwiększała się stopniowo, aby w swoim szczytowym okresie, tj. roku 1984 osiągnąć liczbę 96. Obecnie Seminarium liczy 35 studentów (w tym 1 osoba przebywa na rocznej praktyce). Od 1986 r. alumnami seminarium są również obcokrajowcy. Pochodzą oni z Białorusi, Chorwacji, Mołdawii i Ukrainy. Jeden ze studentów odbywa studia w Słowacji. Przed rozpoczęciem Nowicjatu odbywają oni roczny Postulat, podczas którego doskonalą swoją znajomość języka polskiego.
Od początku istnienia Seminarium w obecnej formie, tj. od roku 1964 do 1 października 2008 r., 449 alumnów rozpoczynało pierwszy rok studiów. Z tej grupy 282 ukończyło studia i przyjęło święcenia kapłańskie w Zgromadzeniu Księży Sercanów. Inni przeszli do seminariów diecezjalnych lub zakonnych, gdzie kontynuowali formację i przyjęli sakrament święceń kapłańskich. Wielu zrezygnowało z kontynuowania przygotowania do kapłaństwa.
W formacji prowadzonej przez Księży Sercanów na przestrzeni historii Seminarium uczestniczyli także klerycy z Zakonu Cystersów ze Szczyrzyca oraz Kanonicy Regularni z Krakowa.
6. Koła działające w Seminarium
a) Koło misyjne
Istnienie koła misyjnego w Seminarium ściśle wiąże się z działalnością misyjną Zgromadzenia. Jego członkowie uczestniczą w piątkowych apelach misyjnych w intencji misjonarzy oraz powołań misyjnych, odmawiają Żywy Różaniec w intencji misjonarzy, prowadzą z nimi korespondencję i przygotowują gazetkę misyjną. Alumni uczestniczą również w corocznym czuwaniu misyjnym w Częstochowie oraz czynnie angażują się w spotkanie rodzin misjonarzy sercańskich, organizowanych w naszym Seminarium. Formą apostolstwa misyjnego są katechezy przeprowadzane w okolicznych szkołach, jak również Muzeum Misyjne, w którym prezentowane są eksponaty pochodzące z różnych krajów. Konkretnym wyrazem pomocy misjonarzom są zbiórki różnych rzeczy (np. znaczki, okulary), z których uzyskane fundusze są przeznaczane na misje.
Nową formą działalności koła misyjnego stał się Duchowy Patronat Misyjny, który zrodził się w 1992 r. w obrębie wydawanego przez Seminarium czasopisma dla chorych Wstań. Jeden z działów tego pisma nosi nazwę Misyjna poczta. Zawiera on w głównej mierze listy misjonarzy i inne artykuły poświęcone tematyce misyjnej. Ideą Duchowego Patronatu Misyjnego jest zjednoczenie ludzi w modlitwie za misje i utworzenie z nich zaplecza duchowego dla polskich Sercanów pracujących na misjach. Każdej osobie, która zgłasza chęć przynależności do Duchowego Patronatu Misyjnego przydzielony jest jeden z krajów misyjnych bądź potrzebujących ewangelizacji: Kongo, RPA, Kamerun, Indonezja, Filipiny, Indie, Finlandia, Białoruś, Mołdawia czy Ukraina. Do zobowiązań członków należy codzienne odmawianie aktu ofiarowania, modlitwa i ofiarowanie cierpień w intencji misji. W pierwszą i trzecią niedzielę miesiąca w intencjach tych osób sprawowana jest Msza św. a we wtorki polecani są oni w modlitwach Apelu Misyjnego. Obecnie Duchowy Patronat Misyjny liczy 424 członków.
b) Koło powołaniowe
Głównym celem koła powołaniowego jest podejmowanie różnorakiej działalności na rzecz nowych powołań do naszego Zgromadzenia. Wśród podejmowanych inicjatyw należy wymienić następujące: modlitwa o nowe powołania do służby Bożej, organizowanie dni skupienia i rekolekcji powołaniowych dla chłopców, przeprowadzanie niedziel powołaniowych w parafiach, uczestnictwo i pomoc w przeprowadzeniu rekolekcji dla młodzieży, przygotowanie i prowadzenie dorocznych rekolekcji dla maturzystów. Rekolekcje powołaniowe dla młodzieży męskiej odbywają się kilka razy w roku: w czasie roku akademickiego trwają one trzy dni, natomiast w czasie wakacji przybierają formę nieco dłuższą. Podczas ich trwania poruszane są tematy dotyczące powołania, Pisma św. i podstawowych zagadnień naszej wiary. Głównym celem tych spotkań jest rozeznanie powołania i zapoznanie młodych ludzi z życiem zakonnym na przykładzie wspólnoty seminaryjnej. Dużą rolę w działalności koła odgrywa także korespondencja osobista z chłopcami utrzymującymi kontakt z Seminarium. W ramach koła powołaniowego powstaje również pisemko dla chłopców Drogi Przyjaciel. Od kilku lat ukazuje się również jego rosyjskie wydanie.
c) Koło charytatywne
Działalność koła charytatywnego w wymiarze duchowym realizowana jest przede wszystkim poprzez modlitwę w intencjach chorych i cierpiący. Intencje tych osób są polecane w każdą środę w Modlitwie na zakończenie dnia, poprzedzonej rozważaniami o tematyce cierpienia. W wymiarze zewnętrznym koło charytatywne organizuje stałe wyjazdy do takich miejsc jak: Szpital Rejonowy w Myślenicach, Instytut Pediatrii w Krakowie-Prokocimiu, Państwowy Dom Dziecka w Jasieniu, Dom Pomocy Społecznej w Cerekwii. W czasie tych wyjazdów alumni spotykają się z ludźmi cierpiącymi, starszymi i samotnymi, przygotowują „Mikołaja” dla dzieci z domu dziecka, organizują spotkania wigilijne czy też z okazji Dnia Dziecka. W tradycję działalności koła mocno wpisane zostały również odwiedziny osób chorych i samotnych ze stadnickiej parafii oraz zbieranie odzieży i obuwia, które są sortowane i wysyłane do potrzebujących. Członkowie koła przygotowują obchody Dnia Chorego. W historii Seminarium były organizowane także specjalne spotkania z chorymi.
Oprócz wielu form działalności charytatywnej Seminarium związanych z funkcjonowaniem koła charytatywnego na szczególną uwagę zasługują trzytygodniowe kolonie dla dzieci leczonych w Klinice Hematologii Dziecięcej Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii AM w Krakowie organizowane przez Seminarium przy współpracy z Fundacją Przyjaciół Dzieci z Chorobą Nowotworową. Pierwszy raz kolonie odbyły się w 1992 r. Ich idea powstała podczas wspólnych rozmów ks. Lucjana Szczepaniaka, lekarza pediatry, z prof. J. Armatą, kierownikiem Kliniki Hematologii Dziecięcej, oraz jego adiunktem dr W. Balwierz. W organizowanym turnusie uczestniczy lekarz, rehabilitantka oraz alumni Seminarium. Kolonie dla dzieci spotkały się z wielką wdzięcznością samych ich uczestników, tak iż zamiast nazwy Wyspa Szczęśliwa częściej mówią Wyższe Sanatorium. Klerycy uczestniczą także w akcji oddawania płytek krwi dla chorych dzieci. W latach ubiegłych w czasie wakacji pracowali również jako salowi w szpitalu.
W dniach 24 lipca – 8 sierpnia 1997 r. odbyły się szóste kolonie dla dzieci, które tym razem przyjęły formę obozu harcerskiego. Wzięło w nich udział ok. 100 dzieci, wśród których znalazła się także grupa dzieci z Raciborza, których rodziny ucierpiały wskutek powodzi. Część z nich skorzystało z gościnności parafian stadnickich.
d) Grupa teatralna, Misterium Męki Pańskiej
Jedną z form działalności seminarzystów jest grupa teatralna. W historii istnienia Seminarium były przygotowywane przez alumnów specjalne przedstawienia czy programy, z okazji różnych uroczystości seminaryjnych czy prowincjalnych. Należy wymienić chociażby prezentację Pokutnika z Osjaku Romana Brandstaettera czy Mord w Katedrze T. S. Eliota. Szczególne nasilenie działalności w tym zakresie nastąpiło w latach 80., w związku ze znaczącym wzrostem liczby alumnów. Repertuar był stopniowo wzbogacany i rozwijany. W początkowym okresie były to Jasełka w oparciu o Betlejem Polskie Lucjana Rydla, wystawiane na deskach auli seminaryjnej, później zaś zrodziła się myśl, by przygotować Misterium Męki Pańskiej.
Scenariusz Misterium napisał w roku 1982 Jan Strzałka, ówczesny alumn Seminarium. Został on oparty o teksty Pisma św., powieś Romana Brandstaettera Jezus z Nazaretu i tradycyjne staropolskie utwory misteryjne. W początkowej fazie przygotowywania spektaklu swoją pomocą służył alumnom nieżyjący już aktor Stanisław Kierasiński. Obecnie reżyserem Misterium już od wielu lat jest Piotr Piecha – aktor Teatru Ludowego z Krakowa. Na zaproszenie Muzeum Żup Krakowskich z Wieliczki Misterium Męki Pańskiej wystawione zostało również kilkakrotnie w Kopalni Soli w Wieliczce. Dziś ze spektakli Misterium Męki Pańskiej, które stanowią swoiste nabożeństwo wielkopostne, korzysta około 6.000 osób.
e) Apostolstwo Wyzwolenia Ewangelicznego (AWE)
Apostolstwo Wyzwolenia Ewangelicznego zostało utworzone w roku 1982 przez kleryka Tadeusza Kałużnego. Jego działalność skoncentrowała się głównie na problematyce zagrożenia nałogami, w szczególności nałogiem pijaństwa. Członkowie tej grupy angażowali się w szerzenie idei całkowitej abstynencji od alkoholu poprzez własny przykład życia, poprzez plakaty, organizowanie nabożeństw trzeźwościowych i spotkań z kompetentnymi osobami z tego zakresu. Inną formą działalności Apostolstwa były akcje wyjazdowe o tematyce trzeźwościowej oraz dotyczące obrony życia nienarodzonych. Chociaż w wymiarze formalnym AWE przestało istnieć, jednak alumni kontynuują jego idee uczestnicząc w rekolekcjach trzeźwościowych w Zakroczymiu, organizowanych przez Prowincję Warszawską Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów.
f) Koło misji krajowych
W Seminarium istniało także przez krótki okres czasu Koło misji krajowych. Zostało ono zainicjowane przez wybitnego sercańskiego misjonarza, ks. Stanisława Sidełkę w 1984 r. Jego działalność miała na celu gromadzenie kleryków, którzy w perspektywie pracy kapłańskiej zamierzali zaangażować się na polu działalności rekolekcyjnej w Polsce.
g) Koło dehoniańskie
Pośród licznych grup zainteresowań swoje miejsce znalazło również koło dehoniańskie. Jego podstawowym celem było pogłębianie i szerzenie duchowości Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego oraz przybliżanie ludziom osoby i działalności Założyciela Leona Jana Dehona. Obecnie cel ten w dużej mierze jest realizowany przez inne grupy, zwłaszcza zaś poprzez koło powołaniowe.
h) Chór seminaryjny
Ideą przewodnią powstania chóru seminaryjnego było uświetnianie uroczystości seminaryjnych i parafialnych. Obok licznych śpiewów, wykonywanych w stadnickiej parafii czy Seminarium, chór występował również w Katedrze wawelskiej, w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach, w sanktuarium Matki Bożej Paszowskiej w Krakowie, w sanktuarium Matki Bożej w Myślenicach, a także w Dobczycach, Rzeszotarach, Raciechowicach i Niedomicach. W repertuarze znalazło się wiele utworów, wśród których miejsce szczególne zajmuje Akatyst ku czci Matki Bożej.
W roku 2003 chór seminaryjny wziął udział w nagraniu płyty CD zatytułowanej Mój Bóg jest miłosierny zawierającej teksty i utwory ks. bpa Józefa Zawitkowskiego. Wykonano tam utwór Jezu, Jezu, ja proszę. W dorobku artystycznym chóru znalazła się również płyta nagrana w 2004 r. przy współpracy Orkiestry Dętej w Dobczycach, gdzie znalazł się utwór Vangelis Conqest of Paradise. W 2007 roku dokonano nagrania płyty Akatyst z nabożeństwem maryjnym i pieśniami ku czci Matki Bożej.
i) Zespoły muzyczne
W historii Seminarium odegrały również swoją ważną rolę zespoły muzyczne, które prowadziły swoją działalność korzystając z indywidualnych talentów alumnów. Wśród nich należy wymienić choćby takie zespoły, jak Filipiaki i Alojz-Band, działające na przełomie lat osiemdziesiątych. Uświetniały one zwłaszcza spotkania braterskie, jakie miały miejsce we wspólnocie seminaryjnej.
W dorobku seminaryjnych zespołów muzycznych, które nie posiadały konkretnej nazwy, znajduje się także kilka nagrań. Pierwszym z nich była kaseta Misyjne wezwanie. Kolejnym zaś, nagrana profesjonalnie kaseta Wyruszymy dziś jeszcze, która w 2004 r. doczekała się wznowienia także w formie płyty CD. Materiał do tych nagrań zawiera utwory, których teksty i muzyka zostały napisane przez kleryków sercańskich.
j) Krąg instruktorów ZHP Wagabunda
Krąg instruktorów Związku Harcerstwa Polskiego Wagabunda rozpoczął swoją działalność w roku 1995 i zgromadził w swoich szeregach grupę kilkunastu alumnów. Jego zręby zostały utworzone przez ks. Lucjana Szczepaniaka, który w lutym 1997 r. na wniosek bpa polowego Wojska Polskiego Sławoja Leszka Głódzia został mianowany kapelanem ZHP w Polskiej Prowincji Księży Sercanów. Celem zasadniczym powołanego Kręgu było przygotowanie przyszłych duszpasterzy ZHP. Wagabunda został utworzony, jako Krąg akademicki Chorągwi Krakowskiej. Alumni, będący jego członkami, swoje pierwsze szlify zdobywali w akcji Las w Bieszczadach, uczestniczyli również w szkoleniach w Stadnikach, w Rabce i Krakowie. Jednym z osiągnięć Kręgu Instruktorskiego było powołanie Kapituły Stopni Harcerskich, jedynej tego rodzaju w ZHP. Wraz z posługami lektora, akolity, ślubami wieczystymi i święceniami diakonatu alumni zdobywali stopnie „Ćwika”, „Harcerza Orlego” i „Harcerza Rzeczypospolitej”. Krąg Wagabunda brał również aktywny udział w prowadzonych w Seminarium wakacjach letnich dla chorych dzieci z Instytutu Pediatrii w Krakowie. W 1997 r. zorganizowany został także obóz terapeutyczny Nieprzetartego Szlaku w Ustroniu Morskim. Klerycy uczestniczyli w kursie drużynowych w Pogorzelicy k/Kołobrzegu oraz w Perkozach k/Olsztyna. W dniach 17-18 października 1997 r. zorganizowano w Stadnikach Jesienny Złaz Hufca ZHP Kraków Podgórze, w którym wzięło udział trzysta osób. Przy tej okazji, z inicjatywy burmistrza Dobczyc, powołano również szczep w Szkole Podstawowej w Stadnikach. Obecnie w Seminarium działalność kręgu nie jest kontynuowana.
k) Sekcja piłkarska
Alumni sekcji piłkarskiej Seminarium uczestniczą w międzyseminaryjnych rozgrywkach piłki nożnej o puchar Metropolity Krakowskiego. Dwukrotnie zajęli w nich pierwsze miejsce: w 1985 r. i w 2000 r.
7. Biblioteka seminaryjna
Początków biblioteki seminaryjnej należy doszukiwać się w okresie rozpoczęcia działalności Studium Teologicznego w Krakowie. W domu macierzystym zaczęto wtedy gromadzić księgozbiór, który zawierał przede wszystkim literaturę teologiczną i ascetyczną. Wraz z przeniesieniem Studium Teologicznego do Stadnik, przeniesiona została również biblioteka. W skład biblioteki Seminarium weszły także zbiory Studium Filozoficznego, które zostało przeniesione do Stadnik w 1964 r. W tym okresie brakowało jednak systematycznie utworzonego księgozbioru.
W dniu 25 marca 1960 r. sporządzono na żądanie Sekretariatu Prymasa Polski sprawozdanie, z którego wynikało, że biblioteka liczyła wtedy około 15.000 pozycji, w tym 6.000 z nauk teologicznych i pomocniczych, umieszczonych w 25 działach. Spośród czasopism naukowych, krajowych i zagranicznych, wymieniono wówczas: Ephemerides Liturgice, Znak, Ruch Biblijny i Liturgiczny, Homo Dei, Katechetę, Więź i Mówią wieki. Już wówczas biblioteka dysponowała osobną czytelnią, w której znajdowały się encyklopedie, słowniki, podręczniki, czasopisma i gazety.
Ze Sprawozdania z działalności Studium Teologicznego z 1965 r. można dowiedzieć się, że biblioteka prenumerowała wówczas na bieżąco polskie czasopisma teologiczne i filozoficzne. W tym okresie istniała już czytelnia czasopism naukowych, choć brak w niej było czasopism zagranicznych. Wciąż brakowało również dobrego usystematyzowania książek, spisu inwentarza, odpowiedniego pomieszczenia oraz odczuwalny był niedobór funduszy, koniecznych do lepszej organizacji księgozbioru. Jako antidotum postulowano wówczas utworzenie Prowincjalnej Biblioteki Scholastykatu, która – według pomysłu ks. Michała Wietechy – miałaby podlegać prowincjalatowi.
W roku jubileuszowym 25-lecia istnienia Seminarium 1980/81 biblioteka została już podzielona na dwie części: magazyn ogólny i lektorium. Druki zwarte zawierały wówczas 30.000 tytułów (teologia – 12.500, filozofia – 2.500, treść ogólna – 11.500, beletrystyka – 4.500). W skład księgozbioru wchodziło także 130 tytułów czasopism: 80 tytułów bieżących (63 polskich: 25 ogólnych, 38 teologicznych i filozoficznych), 25 tytułów obcojęzycznych (4 filozoficzne, 21 teologicznych). Biblioteka zawierała wówczas dwa katalogi: alfabetyczny i systematyczny.
Specyfika biblioteki seminaryjnej polegała przede wszystkim na gromadzeniu w miarę kompletnego zbioru z zakresu kultu Najświętszego Serca Pana Jezusa. Oprócz tego były w niej gromadzone główne dzieła z teologii i filozofii a także podstawowe pozycje z innych dziedzin nauki i kultury. Wszystkie gromadzone książki zaopatrywano w karty katalogowe.
W roku 1983 wybudowano nowe pomieszczenie dla potrzeb biblioteki. Umieszczone w nim zostały książki z beletrystyki, czasopisma, dublety oraz podręczniki i skrypty. Wraz z zagospodarowaniem magazynu głównego, zmodernizowano wówczas czytelnię, wprowadzając jej nowy wystrój. W tym okresie również starodruki zostały umieszczone w specjalnie wykonanej szafie.
Obecnie, biblioteka składa się z 3 części: magazynu, czytelni (lektorium) i biblioteki ascetycznej. W magazynie znajduje się 59 tys. pozycji skatalogowanych. Księgozbiór podzielony jest na 4 główne działy: teologia, filozofia, wiedza powszechna i beletrystyka. Dział teologiczny obejmuje 26 tys. woluminów, filozoficzny 5 tys., wiedzy powszechnej 17 tys., beletrystyki 6750. Biblioteka zawiera również zbiór czasopism obejmujących 311 tytułów, w tym 80 czasopism obcojęzycznych. Ponadto w zbiorach biblioteki znajduje się 837pozycji zgromadzeniowych i nowy dział prac naukowych zawierających 292pozycje. Ponadto magazyn biblioteki zawiera 234 starodruki, 2 rękopisy i 1 inkunabuł. Nie skatalogowane podręczniki oraz dublety stanowią ok. 3 tys. woluminów. W lektorium znajduje się ok. 5700 skatalogowanych pozycji odpowiadających poszczególnym dyscyplinom teologii, filozofii, literatury i nauk ścisłych oraz czasopism. Biblioteka ascetyczna jest zbiorem podręcznym zawierającym ok. 1,5 tys. pozycji z dziedziny ascetyki i duchowości.
Zbiory magazynu i czytelni obsługiwane są przez katalog komputerowy MAK i alfabetyczny katalog kartkowy. W magazynie istnieje również systematyczny katalog kartkowy. Biblioteka Wyższego Seminarium Misyjnego Księży Sercanów jest członkiem Federacji Bibliotek Kościelnych Fides. Katalog zbiorów bibliotecznych jest dostępny w internecie na stronie www.seminarium.scj.pl Pierwszą osobą odpowiedzialną za bibliotekę był ks. Adam Włoch.
III. Działalność wydawnicza
1. Ecce Cor
Powstanie grupy redakcyjnej Ecce Cor datuje się na 15 marca 1951 r. Pierwszy numer pisma ukazał się 8 kwietnia 1951 r. w scholastykacie w Tarnowie i był poświęcony tematom: Sercanie a Papież oraz Ojciec Założyciel a Papież. W skład redakcji wchodzili przede wszystkim alumni, którzy przygotowywali teksty i zajmowali się wydaniem pisma.
W 9 numerze Ecce Cor w artykule U progu drugiego roku jego autorzy w sposób bardzo obszerny przedstawili własną wizję pisma: „Opowiadamy się zdecydowanie za literaturą publicystyczną i do takiej pisemko nasze zaliczyć chcemy. (…) Należeć ono będzie do tej części literatury, która stara się uchwycić nurt życia w danej chwili takim, jakim on jest, która stara się być sejsmografem rejestrującym przejawy życia na określonym jego odcinku, a dalej, która przez swą twórczość ma z kolei kształtować to życie i wpływać na nie. Zaznaczyć jednak trzeba, iż publicystyka ta w naszym wypadku będzie miała charakter specyficzny – sercański”. W dalszej zaś części artykułu przedstawiona została idea powstania pisma i zamierzenia autorów dotyczące treści i charakterystyki tego pisma.
Staraniem grupy redakcyjnej Ecce Cor powstał również Album jubileuszowy, wydany przez kleryków tarnowskich z okazji 25-lecia obecności Sercanów w Polsce.
2. Dwumiesięcznik dla chorych Wstań
Idea powstania czasopisma dla chorych wyrosła z bezpośrednich spotkań stadnickich seminarzystów z ludźmi chorymi i potrzebującymi pomocy. Okazją do tych kontaktów stały się częste wyjazdy do szpitala w Myślenicach: udział we Mszach św., przebywanie w salach szpitalnych, rozmowy z ludźmi chorymi. Ponieważ program studiów seminaryjnych nie pozwalał na zbyt częste spotkania osobiste, zrodził się pomysł docierania do ludzi cierpiących za pomocą słowa drukowanego, w formie listu, by móc częściej dodawać im otuchy i przekonywać, że cierpienie nie jest karą czy złem koniecznym, lecz mieści się w zamyśle miłości Pana Boga.
Pierwszy egzemplarz listu dla chorych ukazał się w kwietniu 1987 r. i nie posiadał stałego tytułu. Od trzeciego numeru pisemko przybrało tytuł: Nasze cierpienie nie jest mi obce. W maju 1989 r. ukazał się pierwszy numer pisma z nowym tytułem: Wstań. Jego nakład osiągnął wtedy wysokość 300 egzemplarzy. Z biegiem czasu liczba osób zainteresowanych tą tematyką wzrastała. Po trzech latach działalności, dnia 17 października 1990 r., Wstań zostało wpisane w oficjalny rejestr w Sądzie Wojewódzkim w Krakowie a jego pierwszym redaktorem naczelnym został ks. Józef Golonka. Od tej pory pismo ukazywało się systematycznie, jako dwumiesięcznik.
W początkowym okresie szata graficzna Wstań była czarno-biała, następnie ulegała ona stopniowym udoskonaleniom, aż osiągnęła obecną postać pełnokolorowego pisma (od czerwca 1999 r.). Obecny nakład wynosi 8500 egz. i jest rozprowadzany zasadniczo w prenumeracie. Natomiast około 2 000 egzemplarzy przekazywanych jest darmowo osobom lub instytucjom, których nie stać na prenumeratę. Oprócz czytelników indywidualnych pismo dociera także do szpitali, domów opieki społecznej, kapelani, parafii oraz księgarń katolickich. W ten sposób idea głoszenia Dobrej Nowiny ludziom chorym i potrzebującym może być w pełni realizowana.
Redaktorami czasopisma dla chorych Wstań są klerycy Wyższego Seminarium Misyjnego Księży Sercanów oraz – zgodnie z pierwotną ideą – sami chorzy. Sprzyja temu liczna korespondencja z Redakcją, wymiana artykułów i wierszy. Dla wielu czytelników ten kontakt z Redakcją jest jedyną formą, w jakiej mogą wyrazić swoją sytuację życiową, przesiąkniętą niejednokrotnie dużym cierpieniem i samotnością.
Istnienie dwumiesięcznika dla chorych Wstań w Seminarium ma również wymiar formacyjny. Dzięki swojej tematyce, która jest ukierunkowana na obecność cierpienia w świecie, uwrażliwia ono młodych na obecność ludzi chorych, uczy ich życzliwości, delikatności, współczucia i zrozumienia w kontakcie z osobami najbardziej potrzebującymi. Zarówno praca redakcyjna, jak również kontakt listowny owocują w późniejszej posłudze kapłańskiej. Poprzez bardziej uwrażliwione serce łatwiej jest znaleźć czas dla osób chorych, starszych, samotnych i zanieść im odrobinę radości i nadziei.
Do września 2008 r. ukazało się 118 numerów pisma. W 2003 roku Wstań obchodziło swoje 15-lecie. Rok 2008 jest dwudziestym rokiem istnienia pisma.
3. Drogi Przyjaciel
Początek historii Drogiego Przyjaciela sięga roku 1988. W styczniu tego roku, alumni wchodzący w skład Apostolstwa Powołań, przygotowali pierwszy list skierowany do chłopców mających kontakt z seminarium, który otrzymał tytuł Drogi Przyjacielu. Jego celem było przybliżenie młodym ludziom życia w Seminarium Księży Sercanów, zaznajomienie z istotnymi elementami życia zakonnego, a także dzielenie się radościami i wydarzeniami życia wspólnoty seminaryjnej. W swoich artykułach alumni przedstawiali swoje zaangażowania, podejmowane prace, zainteresowania czy formy działalności apostolskiej.
Początkowo pisemko Drogi Przyjacielu ukazywało się w formie czterostronicowego listu formatu A4. Sama forma ulegała ewolucji i ostatecznie w 1999 r. (od 55 numeru) przybrała postać gazetki w formacie A5, zawierającej 16 stron wraz z kolorową okładką. Dokonano również drobnej korekty tytułu, który obecnie brzmi: Drogi Przyjaciel. W czerwcu 2008 roku ukazał się 100. numer pisemka.
3. Дорогой Друг
Ideą bliźniaczą do wydawanego pisemka Drogi Przyjaciel stała się myśl opracowania rosyjskiej wersji językowej gazetki, przeznaczonej dla młodzieży rosyjskojęzycznej. Ideę tę uskuteczniono w roku 1995, kiedy to przygotowano pierwszy numer Дорогого Друга. W skład redakcji weszli alumni wywodzący się z Mołdawii, Ukrainy, Białorusi i Rosji, dokąd także zaczęły trafiać poszczególne egzemplarze pisemka.
Treść artykułów, oprócz tematów typowo powołaniowych, obejmuje zagadnienia wiary i katechizmu. Ma także za zadanie przybliżyć Zgromadzenie i jego działalność ludziom młodym i wszystkim tym, którzy się spotkają z tą formą apostolstwa.
Pierwsze egzemplarze obejmowały 8 stron formatu A5 i były przygotowane w wersji jednobarwnej. Obecnie pisemko posiada 20 stron dwubarwnych z piękną kolorową okładką. Ostatni, 24 numer Дорогого Друга, został wydany w czerwcu 2008 r.
4. Periodyk naukowy Sympozjum
W związku z licznymi sympozjami naukowymi, które na przestrzeni lat miały miejsce w Seminarium, pojawiła się myśl, by ich owoce w postaci zebranych materiałów naukowych oraz dyskusji przedstawić szerszemu gronu odbiorców, także poza murami naszej uczelni. Konkretną realizacją tych planów stał się periodyk naukowy Sympozjum, którego pierwszy numer ukazał się w 1997 r. Dotychczas przygotowano 16 numerów.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Krakowie Wydział I Cywilny, w dniu 18 lutego 1997 r. dokonano rejestracji periodyku naukowego Sympozjum, redagowanego w Wyższym Seminarium Misyjnym Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego w Stadnikach. Jego pierwszym redaktorem naczelnym został Rektor Seminarium ks. Eugeniusz Ziemann. W październiku 1999 r. nowym redaktorem naczelnym został ks. Zbigniew Morawiec, a w grudniu 2007 r. jego miejsce zajął ks. Krzysztof Paluch.( )
5. Rocznik seminaryjny
Rocznik seminaryjny. Biuletyn informacyjny Wyższego Seminarium Misyjnego Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego w Stadnikach jest najnowszą inicjatywą wydawniczą Seminarium. Jego pierwszy numer ukazał się w 2001 r. z inicjatywy Rektora Seminarium ks. Jana Strzałki, który został jego redaktorem naczelnym. Periodyk ukazuje się na początku każdego roku akademickiego i zawiera najważniejsze informacje dotyczące studiów seminaryjnych, podzielone w następujące grupy tematyczne: Inauguracja roku akademickiego, Działalność naukowo-dydaktyczna Wyższego Seminarium Misyjnego, Skład osobowy seminarium i Terminarz studiów. Można w nim odnaleźć także szczegółowy opis struktury formalnej studiów seminaryjnych, Regulamin uzyskania stopnia magistra (PAT), Program dydaktyczny oraz Status wykładowcy Wyższego Seminarium Misyjnego Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego. Od drugiego numeru Rocznika seminaryjnego znajdują się w nim również artykuły naukowe wykładowców Seminarium. W listopadzie 2008 r. nowym redaktorem naczelnym został ks. Robert Ptak.
IV. Zaangażowanie Seminarium w życie Prowincji Polskiej Księży Sercanów
Od początku swego istnienia Wyższe Seminarium Misyjne Księży Sercanów czynnie uczestniczyło w bardzo wielu dziełach i uroczystościach na szczeblu prowincjalnym. Wśród nich należy wymienić choćby organizację spotkań młodych księży w ramach kursów pro iunioribus sacerdotibus, czy sympozjów naukowych związanych z jubileuszami prowincjalnymi.
W związku z 25-leciem otwarcia domu i poświęcenia kościoła w Stadnikach, w dniu 11 listopada 1973 r. zostały zorganizowane specjalne uroczystości rocznicowe z udziałem biskupa diecezji Helsinki i przewodniczącego Konferencji Episkopatu Krajów Skandynawskich bpa Pawła Verschurena z Finlandii.
Z okazji zaś Jubileuszu 100-lecia Zgromadzenia i 50-lecia obecności Sercanów w Polsce miały miejsce w Stadnikach uroczystości jubileuszowe w dniach 8-11 czerwca 1978 r. Wziął w nich udział ks. kard. Karol Wojtyła, wraz z innymi biskupami.
W dniach 7-9 stycznia 1985 r. został zorganizowany zjazd misjonarzy krajowych a 17 kwietnia 1986 r. obchodzono uroczystość 50-lecia pracy rekolekcyjno-misyjnej Księży Sercanów z udziałem ks. kard. Franciszka Macharskiego, podczas których dokonano poświęcenia pamiątkowego krzyża, który został umieszczony w parku seminaryjnym.
12 października 1989 r. miało miejsce poświęcenie pomnika O. Leona Dehona, wykonanego przez artystę-rzeźbiarza Henryka Burzca, którego dokonał ks. kard. Franciszek Macharski w związku z inauguracją roku akademickiego 1989/1990.
Wśród wydarzeń o charakterze ogólnoprowincjalnym należy wymienić ponadto Jubileusz 100-lecia działalności misyjnej naszego Zgromadzenia w dniach 6-8 grudnia 1988 r. Z tej okazji odbyła się sesja naukowa poświęcona tematyce misyjnej. Oprócz referatów przygotowano również misyjną wystawę obrazującą pracę naszych księży. Innym ważnym wydarzeniem było sympozjum naukowe z okazji 150. rocznicy urodzin O. Założyciela Leona Dehona zorganizowane w dniach 20-22 kwietnia 1993 r., sympozjum z okazji 25-lecia polskiej obecności w Zairze, zorganizowane w dniach 20-22 października 1995 r., sympozjum z okazji Jubileuszu 50-lecia erygowania Polskiej Prowincji SCJ, zorganizowane w dniach 23-25 października 1997 r.
Dnia 25 marca 1996 r. zostało zorganizowane pierwsze spotkanie zgromadzeń zakonnych, męskich i żeńskich, które w swoim charyzmacie posiadają szczególne odniesienie do kultu Serca Jezusowego.
Seminarium stało się również miejscem organizacji spotkań artystów i naukowców. Wśród nich trzeba wymienić: zebranie naukowe sekcji Biblijnej Polskiego Towarzystwa naukowego, Ogólnopolski zjazd artystów-plastyków, organizowany przez Wydział Filozoficzny PAT z inicjatywy ks. prof. Józefa Tischnera, rekolekcje dla artystów i naukowców z różnych ośrodków polskich, wygłoszone przez o. prof. Jacka Salija OP, tygodniowe rekolekcje i sympozjum dla naukowców i artystów zrzeszonych przy Konwersatorium nt. Sztuka – Nauka – Religia.
Ostatnim ważnym wydarzeniem było dwudniowe sympozjum naukowe z okazji 75-lecia obecności Księży Sercanów w Polsce pod hasłem: Potrzebny jest Kościołowi wasz charyzmat. Wasza duchowość. Wasza posługa. Miało ono miejsce w dniach 14-15 kwietnia 2004 r. w obecności ks. kard. Franciszka Macharskiego, Metropolity Krakowskiego, ks. kard. Stanisława Nagyego oraz licznie zgromadzonych gości. Sympozjum to stanowiło jeden z najważniejszych akcentów roku jubileuszowego w Prowincji.
***
Wyższe Seminarium Misyjne Księży Sercanów w Stadnikach w swojej blisko czterdziestoletniej działalności w sposób niezmiernie znaczący wpisało się w historię Prowincji Polskiej. Dzięki prowadzonej w nim działalności naukowej i formacyjnej, jego mury opuściło wielu duszpasterzy i misjonarzy, którzy poprzez swoją pracę stali się głosicielami Królestwa Bożego Serca. Szeroka działalność apostolska, dydaktyczna, formacyjna i gorliwe życie zakonne członków wspólnoty seminaryjnej sprawiły, że Seminarium stało się w sposób rzeczywisty swoistym centrum Prowincji – jej sercem, z którego wypływają zdroje inicjatyw służących rozwojowi Zgromadzenia na ziemiach polskich.